Alessandro Fernese został wybrany papieżem po zaledwie dwóch dniach konklawe i trzech głosowaniach. Na ten sukces niewątpliwie miał wpływ jego wiek (66 lat) oraz chorowity wygląd, zapowiadający krótki pontyfikat. Jak się jednak okazało, zły stan zdrowia był po prostu symulowany (zdarzało się to wcześniej i będzie zdarzać później:) a papież Paweł III (1534-1549) będzie rządził 15 lat.
On to zwołał Sobór Trydencki, powołał zakon jezuitów, a także zreformował, a w zasadzie stworzył na nowo Święte Oficjum, czyli papieską inkwizycję.
Ciekawe jest to, że papież określany mianem reformatora był w zasadzie ucieleśnieniem najgorszych wad papiestwa. Swą karierę kościelną rozpoczął w wieku 25 lat, gdy dzięki wdziękom swej siostry Giulii Fernese (kochanki Aleksandra VI) został uczyniony kardynałem. Przez to właśnie młody purpurat dorobił się złośliwego przydomka: kardynał-spódniczka. Zachwycony metresą papież podarował jej bratu trzy biskupstwa, później Juliusz II i Klemens VII jeszcze po jednym. Dopiero jak stał się poczwórnym biskupem, dopiero wtedy Alessandro Fernese przyjął święcenia kapłańskie. Konklawe w 1534 było jego trzecim, w którym odgrywał rolę kandydata do tiary, jednak poprzednio w wyborze przeszkadzał mu złośliwy przydomek oraz oskarżenia o fałszerstwo.
W młodości nie stronił od kobiet i dorobił się czwórki dzieci, z których najsławniejszym był Pier Luigi Fernese, jego ulubieniec i wyjątkowo zdegenerowany osobnik. On to został uczyniony kapitanem gwardii papieskiej, mimo iż uczestniczył osobiście w niesławnym Sacco di Roma, co zakrawa już na ironię. Papieski syn był znany ze skłonności homoseksualnych, a jego najsławniejszym „podbojem” było zgwałcenie młodego (25-letniego) biskupa, Cosimo Gheriegi, który z tego powodu popełnił samobójstwo. Sprawa stała się głośna dzięki książce „Storia florentina”, autorstwa Benedetto Varchiego – protestanci wówczas nieładnie kpili, że katolicy znaleźli nowy sposób na produkcję męczenników.
W szaleństwie swego nepotyzmu Paweł III podarował kapelusze kardynalskie swoim dwom wnukom, którzy mieli 14 i 16 lat, a nawet powierzył im odpowiedzialne stanowiska w kurii rzymskiej. Papież zdecydowanie przesadził, gdy oderwał od Państwa Kościelnego Parmę i Piacenzę i przekazał je jako księstwo swemu ukochanemu synowi. Cesarz wówczas stanowczo zaprotestował, ale ponieważ papież nie reagował na jego żądania, postanowił działać. Tym razem nie przeprowadził kolejnego Sacco di Roma, tylko prostacki zamach – niewątpliwie to Karol V jest odpowiedzialny za zamordowanie Pier Luigiego. Wściekły i zrozpaczony Paweł III miał zamiar odpłacić cesarzowi pięknym za nadobne, jednak jego sprytna pułapka (skrzynka strzelająca pociskami) została zdemaskowana i rozbrojona przez Kosmę Medyceusza.
Jezuici, czyli Towarzystwo Jezusowe, byli zakonem od początku przeznaczonym do walki z reformacją, a ich główną „zaletą” miało być absolutne posłuszeństwo wobec przełożonych i papieża. Do legendy przeszły słowa Ignacego Loyoli, że białe jest białe a czarne jest czarne … jeśli tak to określi Kościół Hierarchiczny. Jezuici staną się wkrótce niezwykle potężnym i wpływowym zakonem, a po jakimś czasie niemal powszechnie znienawidzonym, co zaowocuje ich kasatą w 1773 r.
Pod pewną presją Paweł III powołał specjalna komisję, złożoną z prałatów i kardynałów, która miała się zająć zbadaniem powodów „choroby Kościoła”. Komisja poważnie potraktowała swą pracę, dlatego wnioski w jej raporcie były zatrważające – powszechne zepsucie, symonia i nepotyzm, całkowity upadek moralny i intelektualny duchowieństwa. Podstawową przyczyną miała być faktyczna (świecka) władza papieża, to, że stanowi on prawo. Święcenia otrzymywali ludzie intelektualnie nieprzygotowani i moralnie wątpliwi, kardynałowie trzymali w swych pałacach prostytutki, zaś w klasztorach, zarówno męskich jak i żeńskich, kwitła rozpusta. Papież poczytał i pewnie pokiwał głową, ale co miał zrobić on, człowiek będący najlepszym przykładem takich występków? Tylko jedno … utajnić!
Księga o grzechach Kościoła (Consylium de Emandanda Ecclesia z 1537) miała być przeznaczona wyłącznie dla oczu papieża, ale jak to często bywa wyciekła i wpadła w łapy cynicznych protestantów, którzy mieli niezłe używanie. Nie było zatem wyjścia i w 1559 roku papież Paweł IV umieścił ów raport na Indeksie Ksiąg Zakazanych … smaczku dodaje całej sytuacji fakt, że Paweł IV (jeszcze jako Gian Pietro Carafa) był jednym z autorów owej księgi … czyli dosłownie umieścił własne dzieło na Indeksie:)
To Carafa został przez Pawła III mianowany Inkwizytorem Generalnym Świętego Oficjum i dał się poznać jako bezwzględny fanatyk. Teoretycznie papieska inkwizycja miała uprawnienia na cały świat, ale głównym polem jej działania były oczywiście Włochy, gdzie dzięki prześladowaniom udało się zniszczyć protestantyzm. To właśnie reformacja była głównym zmartwieniem papieża. Ledwie kilka dni po wyborze Pawła III, 18 października 1534 roku wybuchła w Paryżu Afera Plakatowa (rozwieszane plakaty przedstawiały papieża i duchowieństwo jako robactwo), stając się symbolicznym początkiem reformacji w Europie.
Gdy Henryk VIII Tudor zrezygnował z próśb do papieża i za pośrednictwem arcybiskupa Canterbury ogłosił swój ślub z Katarzyną Aragońską za nieważny, papież w odpowiedzi ekskomunikował króla, zaś Anglię obłożył interdyktem. Parlament angielski wydał wówczas Akt Supremacji, w którym jedyną i najwyższą głową kościoła anglikańskiego ogłoszono króla.
Jest prawdziwą ironią fakt, iż z tzw. reformą Kościoła, która między innymi potępiała nepotyzm i symonię, czy nawoływała do moralnej odnowy, jest kojarzony papież będący ucieleśnieniem owych występków. Sobór trydencki był w zasadzie zwarciem szeregów w wojnie z nowymi ruchami religijnymi, których klasyczne prześladowanie było już poważnie utrudnione, czyli początkiem kontrreformacji.
Paweł III został pochowany w Bazylice św. Piotra. Jego posąg jest przyozdobiony pięknościami, z których jedną miała być Sprawiedliwość. Modelką do niego była siostra papieża Pawła III i kochanka Aleksandra VI, sławna i piękna Giulia Fernese. Pierwotnie była oczywiście naga, dlatego zbulwersowany Pius IX nakazał ją ubrać …
Mariusz Agnosiewicz „Kryminalne dzieje papiestwa”.
Jan Wieriusz Kowalski „Poczet papieży”.
Peter da Rosa „Namiestnicy Chrystusa”
P.S.
W Polsce również rozpoczęła się kontrreformacja. Jednym z symbolicznych wydarzeń było spalenie na stosie w 1539 roku Katarzyny Wajglowej (z domu Zalasowska). Owa "niebezpieczna heretyczka" miała wówczas 80 lat (10 lat była więziona z nakazu biskupa). Oskarżył ją przed królową Boną sam biskup Gamrat i on też doprowadził do śmierci hardej staruszki. Ciekawostka jest to, że próbowano zatrzeć ślady po owym mordzie sądowym, Wajglową starano się skazać na niepamięć. Nie udało się tylko dlatego, że owa biedna mieszczka stała się symbolem prześladowań.
Niesławny biskup przeszedł też do historii w inny sposób. Jego nazwisko zostało synonimem dawnej prostytutki (Gamrat – gamratka), a to z powodu zamiłowań do rozpusty (też do pijaństwa i obżarstwa) biskupa, arcybiskupa i prymasa, za zasługi pochowanego na Wawelu … Bliska „biskupia przyjaciółka”, czyli Dorota Dzierzgowska (nie byle jaka gamratka, bo zaufana królowej), też się zasłużyła – dorotkami zaczęto zwać ówczesne „niesforne” dziewuszki.
